Llwybrau i'r Copa

Mae Llwybr y Mwynwyr yn ddelfrydol os ydych yn dymuno mynd am dro ar yr Wyddfa heb fynd yr holl ffordd i’r copa. Mae’r llwybr yn cychwyn yn llydan ac yn wastad, gan ddringo’n raddol a datblygu’n ddringfa galed tuag at y gyffordd rhwng Llwybr y Mwynwyr a Llwybr Pyg.

---

Un fantais o gychwyn o’r pwynt hwn yw eich bod eisoes 359m uwch lefel y môr. Mae’r llwybr yn cychwyn ar gornel chwith bellaf maes parcio Pen-y-Pass, gyferbyn â’r fynedfa (wrth i chi sefyll gyda’ch cefn at y ffordd). Bellach mae giât fetel newydd ei chomisiynu i’r llwybr, sy’n dangos amlinelliad o grib Y Lliwedd uwchben Llyn Llydaw.

Mae’r bibell a welwch yn mynd i lawr y dyffryn ar y chwith yn cyflenwi dŵr o Lyn Llydaw i orsaf bŵer trydan dŵr Cwm Dyli yn Nant Gwynant (y cwm ar y chwith i chi). Adeiladwyd yr orsaf bŵer, sef yr orsaf bŵer hynaf ym Mhrydain, yn wreiddiol er mwyn cyflenwi trydan ar gyfer rheilffordd drydan drwy Gwm Gwynant. Y bwriad oedd i’r rheilffordd gysylltu chwareli llechi a mwyngloddiau, ond rhoddwyd y gorau i'r cynllun pan ddaeth yr arian i ben.

Comisiynwyd yr orsaf bŵer flwyddyn yn ddiweddarach ym 1906, ac mae wedi bod yn cyflenwi trydan i’r Grid Cenedlaethol ers hynny, a bellach o bell trwy orsaf fwy yn Nolgarrog gerllaw. Mae’r llwybr yn fforchio ger glan Llyn Llydaw (mae’r ochr chwith yn mynd â chi i fyny i gyfeiriad Y Lliwedd). Cadwch i'r dde ac fe ddowch at sarn sy'n croesi'r llyn.

Cyn adeiladu’r sarn, cludwyd ceffylau a wagenni yn llawn copr o’r mwynglawdd ar draws Llyn Llydaw ar rafftiau, er mwyn byrhau eu taith i lawr i Ben-y-Pass. Fodd bynnag, yn dilyn damwain pan foddwyd ceffyl, yn 1853 penderfynwyd adeiladu sarn.

Cludwyd mwyn copr i lawr i'r felin falu gan raff awyr dros Lyn Glaslyn; roedd hyn yn lleihau'r pellter roedd yn rhaid cludo’r copr, ac yn osgoi'r ddringfa serth rhwng y ddau lyn. Y ‘Wifren Wib’ gyntaf ar y mynydd?!

Edrychwch ar yr olygfa ddramatig o'r Wyddfa yn codi bron i 500m uwchben y llyn rhewlifol. Wrth i chi gerdded o amgylch y llyn, byddwch yn mynd heibio adfeilion rhes arall o farics ar y dde i chi, lle’r oedd y mwynwyr yn arfer aros yn ystod yr wythnos. Yma, er eich bod wedi cerdded bron i dri chwarter y llwybr o ran pellter, dim ond hanner ffordd i fyny’r mynydd ydych chi, o ran amser.

O Lyn Glaslyn, trowch i'r dde wrth arwyddbost yn union ar ôl y barics, a dilynwch lwybr da o gerrig gosod, sy'n igam-ogamu i fyny'r llethr. Mae’r rhan hon o’r llwybr yn ddringfa galed. Chwiliwch am fandiau o gwarts dan draed, a all fod yn llithrig pan yn wlyb. O gerdded yn braf a chyson, bydd cerdded y darn serth hwn yn cymryd tua 25 munud.

Wrth i chi ddynesu at y rhan igam-ogam, edrychwch islaw i weld y siafftiau mwyngloddio copr agored ar y chwith.

Un darn olaf o igam-ogamu serth a byddwch yn dod allan ar ddarn mwy gwastad o’r grib, sef Bwlch Glas. Mae Bwlch Glas yn lle prysur gan fod dau lwybr arall ymuno yma (llwybrau Cwellyn a Llanberis). Fe welwch draciau rheilffordd yn rhedeg i fyny'r mynydd ar hyd ochr dde'r llwybr.

Wrth gerdded yn hamddenol, gallwch ddisgwyl bod ar y copa mewn llai na 15 munud. O'r copa, ar ddiwrnod clir, cewch eich gwobrwyo â golygfeydd gwych. Weithiau (dim ond weithiau!) gallwch hyd yn oed weld cyn belled ag Iwerddon, Ynys Manaw ac Ardal y Llynnoedd.

I ddod i lawr yr un ffordd byddwch yn dilyn eich camau yn ôl i Fwlch Glas, ond gwnewch yn siŵr eich bod yn cadw llygad ar eich cyfeiriad gan y gall Bwlch Glas fod yn lle dryslyd ar ddiwrnod prysur neu mewn tywydd gwael gan fod llawer o lwybrau’n cydgyfarfod yn y fan hon.

Ym Mwlch Glas mae carreg fawr gyda ‘Llwybr Pyg’ arni ac mae’n sefyll lle mae’r darn igam-ogam serth, olaf yn uno â’r ardal llwyfandir gwastad. Dilynwch hwn i ddechrau, a chofiwch edrych am y maen hir ar gyfer Llwybr y Mwynwyr, ar ôl tua 35 munud o gerdded o Fwlch Glas (cyflymder arferol).